Lerende organisatie vanuit systemisch perspectief
In mijn blog ‘Wat is een lerende organisatie?’ schreef ik over wat nodig is om een lerende organisatie te zijn. Dat is vanuit organisatiekundig perspectief geschreven. Dit perspectief biedt ons de mogelijkheid om bewust organisaties in te richten, aan te sturen en de resultaten te meten.
Mensen en organisaties handelen echter ook vaak onbewust . Niet zichtbaar, maar wel voelbaar. Het systemisch perspectief kijkt naar deze invloeden. Systemisch kijk je naar de relaties tussen individuen en groepen in de organisatie en in de invloed van patronen daarop.
De organisatie als systeem gedraagt zich volgens drie principes:
Binding. Individuen (en concepten) willen bij het systeem horen en een plek binnen het systeem krijgen om te kunnen zijn.
Ordening. Organisaties als systeem creëren duidelijkheid door ordening. Door individuen, groepen en principes een plek in de orde te geven, is het systeem in staat om keuzes te maken en daadkrachtig te groeien.
Balans tussen geven en nemen. Het systeem is alleen in evenwicht wanneer de uitwisseling tussen verschillende onderdelen van het systeem in verhouding is.
Het systemisch perspectief helpt mij om nieuwe bronnen aan te boren; mogelijke verklaringen en oplossingsrichtingen voor vraagstukken die vanuit organisatiekundig perspectief niet volledig vastgepakt kunnen worden.
Laten we eens vanuit systemisch perspectief naar de lerende organisatie kijken, om onze inzichten te verrijken.
Vanuit het principe van binding, vraagt leren om het continu erkennen van wat er was, om iets nieuws te kunnen omarmen. Erkennen van je oude zelf, voor het nieuwe inzicht, van oude kennis of een oude manier van werken voordat de vernieuwing zijn plek kan krijgen. Iedere keer eervol afscheid nemen, om volledig verbonden te kunnen zijn met het nieuwe, is daarmee de opdracht voor een lerende organiseren.
Twee andere vragen die zinvol zijn om jezelf en elkaar te stellen:
Waar is in de huidige situatie niet leren een oplossing voor?
Horen medewerkers die (nu) niet leren er ook bij?
Vanuit het principe van ordening is het interessant om te kijken naar de (impliciete) leidende principes van een organisatie. Hoe verhoudt continu leren zich tot andere principes? Wat komt eerst: de waarde betrouwbaarheid of de waarde continu verbeteren? Wat komt er eerst: de waarde professionaliteit of fouten maken moet?
Wanneer het voor medewerkers niet duidelijk is hoe deze principes zich tot elkaar verhouden, zullen zij daarin hun eigen weg vinden. Ieder op hun eigen manier, werkend om hun princeps in beeld te brengen. De vraag is of dat bijdraagt aan een gezamenlijke richting.
Vanuit het principe van geven en nemen komt in mij de vraag op: wat kost het om continu te ontwikkelen? Wie betaalt deze prijs? Is voor deze groep de balans ‘OK?’ Het expliciet benoemen van de prijs en bedanken van degenen die die betalen, kan helpen om te leren.
Vanuit organisatiekundig perspectief is het gemakkelijk om de voordelen van een lerende organisatie te benoemen en succesfactoren voor de implementatie te identificeren. Het systemisch perspectief leert mij om achterover te leunen en met respect voor alles wat erbij wil horen, ook de negatieve gevolgen te omarmen.
Wil jij zelf vanuit systemisch perspectief aan de slag met een lerende organisatie? Wellicht kunnen onderstaande vragen je daarbij helpen!
Behulpzame vragen
Algemeen
Welke gebeurtenis in het verleden vertoont soortgelijke kenmerken?
Waarvoor is dit een oplossing?
Voor wie of wat werk je?
Teneinde wat doe jij dit?
Binding
Wat bindt ons?
Wie horen er allemaal bij? Medewerkers? Groepen? Externen?
Wie of wat wordt er gemakkelijk vergeten?
Waarvoor is dit gedrag een oplossing? Wil je iets of iemand in beeld brengen? Wil je iets zeggen dat niet gezegd mag worden?
Ordening
Wie is er in dit systeem voor wie?
Wat komt eerst principe a) of principe b)?
Is deze plek vrij in het systeem?
Balans geven en nemen
Hoe is de balans in geven en nemen?
Waar is teveel of te weinig van in deze organisatie? Voor wie of wat draag jij dit?
Welke prijs betalen wij voor deze verandering? Wie betaalt deze?
Waar is autonomie, en waar is sturing?